De waarheid over herstel: waarom het soms eerst slechter gaat voordat het beter wordt

De mythe van een rechte weg naar herstel

Veel mensen denken dat herstel een rechte lijn is. Je besluit om te veranderen, krijgt hulp, en vanaf dat moment gaat het alleen maar beter. Dat beeld klinkt hoopvol, maar het klopt niet. Herstel is geen rechte weg. Het is een kronkelig pad, vol hobbels, terugvallen, stilstand en onverwachte wendingen. Soms lijkt het zelfs alsof je achteruitgaat.

Maar wat voelt als achteruitgang, is vaak onderdeel van vooruitgang. Het is een teken dat je oude patronen doorbreekt en ruimte maakt voor iets nieuws en dat doet pijn.

Waarom herstel vaak confronterend begint

De eerste stappen in herstel zijn vaak de zwaarste. Waarom? Omdat je dingen gaat doen die je jarenlang hebt vermeden of onderdrukt.

• Je gaat eten waar je bang voor bent.

• Je stopt met compenseren.

• Je laat los wat jarenlang jouw houvast was.

Dit voelt alsof je jezelf in gevaar brengt. Je hoofd schreeuwt dat je moet terugkeren naar je ‘veilige’ gedrag. Je eetstoornis fluistert dat je zonder haar niet kunt.

En toch: die spanning is een teken dat je bezig bent met verandering.

Het loslaten van schijnveiligheid

Een eetstoornis voelt vaak als veiligheid. Als een systeem dat je beschermt tegen pijn, angst of onzekerheid. Maar in werkelijkheid is het een gevangenis.

Wanneer je begint met herstel, rouw je om die ‘veiligheid’. Je verliest iets dat vertrouwd voelde, ook al maakte het je kapot. Dat rouwen hoort erbij. Het betekent niet dat je verkeerd bezig bent het betekent dat je eerlijk bent over wat je loslaat.

Emoties die naar boven komen in herstel

Eén van de moeilijkste dingen aan herstel is dat je weer gaat voelen. Waar je voorheen emoties dempte met controle of gedrag, sta je er nu weer middenin.

• Angst: “Wat gebeurt er als ik dit toelaat?”

• Verdriet: rouwen om verloren jaren, relaties of kansen.

• Boosheid: op jezelf, op de eetstoornis, op je omgeving.

Dit kan overweldigend zijn. Maar emoties zijn geen vijand ze zijn een teken dat je weer leeft. Ze vragen niet om verdoving, maar om aandacht.

Het lichaam dat reageert op verandering

Herstel is niet alleen mentaal zwaar, ook fysiek kan je lichaam heftig reageren.

• Honger of juist geen hongergevoel meer

• Vermoeidheid en lusteloosheid

• Maag- en darmklachten

• Onrustige slaap

Je lichaam moet wennen aan regelmaat, voeding en herstel. Dit kan voelen alsof je achteruitgaat. Maar vaak is het je systeem dat aan het herstellen is, en dat kost tijd.

Waarom slechter voelen óók groei kan betekenen

Denk aan een wond die moet genezen. Soms moet hij eerst schoongemaakt worden voordat hij dicht kan groeien. Zo werkt herstel ook.

Het slechter voelen is geen bewijs dat je het fout doet. Het is bewijs dat je iets nieuws probeert. Je brein en lichaam leren opnieuw hoe het is om zonder de eetstoornis te leven. Dat voelt eng en zwaar, maar is juist een teken van vooruitgang.

Het verschil tussen terugval en herstelpijn

Het is belangrijk onderscheid te maken tussen twee dingen:

• Terugval: je vervalt in oude patronen en verliest de grip op herstel.

• Herstelpijn: je ervaart angst, emoties of lichamelijke klachten doordat je iets nieuws probeert.

Herstelpijn kan voelen als falen, maar in werkelijkheid betekent het dat je grenzen aan het verleggen bent. Vraag jezelf af: “Doe ik dit omdat ik vooruit wil, of omdat ik terug wil naar mijn eetstoornis?”

Waarom je niet terug bij af bent

Misschien denk je: “Ik ben weer terug bij af.” Maar dat is een illusie. Je hebt al inzichten, ervaringen en kennis opgedaan. Elke keer dat je valt, val je op een plek waar je nog nooit eerder bent geweest.

Herstel is geen rechte lijn, maar een spiraal: je komt soms langs dezelfde thema’s, maar telkens op een ander niveau. Dat ís groei.

De rol van geduld in herstel

Herstel vraagt om iets wat veel mensen ontzettend lastig vinden: geduld. We willen vaak dat verandering snel gaat, dat we binnen een paar weken ‘beter’ zijn. Maar het herstellen van een eetstoornis kost tijd – soms maanden, vaak jaren.

Geduld betekent:

• Accepteren dat er dagen zijn waarop je terugvalt in oude gedachten

• Weten dat één moeilijke dag je proces niet verpest

• Vertrouwen dat kleine stappen grote verandering kunnen brengen

Het voelt traag, maar elke stap, hoe klein ook, is een overwinning.

Hoe steun je helpt door de moeilijke fase heen

Herstel hoef je niet alleen te dragen. Toch voelt het vaak alsof je dat wél moet doen. Misschien uit schaamte, misschien uit trots, misschien omdat je niemand wilt belasten.

Maar steun maakt verschil.

• Praten met naasten helpt om niet te verdrinken in je eigen gedachten.

• Professionele begeleiding geeft structuur en tools.

• Ervaringsdeskundigen begrijpen wat je voelt, omdat ze er zelf doorheen zijn gegaan.

Samen is lichter dan alleen.

Coping strategieën die wél werken

Tijdens herstel is de verleiding groot om terug te grijpen naar oude manieren van omgaan met spanning. Maar er zijn gezondere alternatieven die je helpen door de moeilijke fases heen:

• Journaling: schrijf je gedachten en emoties van je af

• Ademhalingsoefeningen: helpen bij paniek en onrust

• Creatieve expressie: tekenen, muziek maken, dansen – gevoelens omzetten in iets tastbaars

• Zelfliefde: jezelf toespreken met zachtheid in plaats van kritiek

Deze strategieën nemen de pijn niet weg, maar maken het draaglijker.

Herstel en de angst voor identiteit

Een veelgestelde vraag is: “Wie ben ik zonder mijn eetstoornis?”. Omdat de eetstoornis zo lang deel van je leven is geweest, voelt het alsof je identiteit eraan verbonden is. Alsof jij niets meer bent zonder dat stukje controle.

Maar herstel gaat ook over herontdekken. Je mag opnieuw leren:

• Waar je blij van wordt

• Waar je waarde in vindt buiten uiterlijk en controle

• Wie jij bent als je vrijer kunt leven

Het is eng om die leegte onder ogen te zien. Maar die leegte is ook een kans – een canvas waarop je jezelf opnieuw mag schilderen.

Veelgestelde vragen over moeilijke fases in herstel

1. Hoe weet ik of ik ‘herstelpijn’ ervaar of terugval heb? Herstelpijn ontstaat vaak als je nieuwe stappen zet (bijvoorbeeld een maaltijd eten waar je bang voor bent). Terugval voelt eerder als meegaan in oude patronen.

2. Waarom lijkt het soms erger te worden als ik begin met hulp? Omdat je de eetstoornis loslaat en daardoor je emoties weer voelt. Dat is geen achteruitgang, maar juist onderdeel van het proces.

3. Hoe ga ik om met dagen waarop ik denk dat ik het niet meer kan? Zoek steun, wees mild voor jezelf en focus op één stap tegelijk. Herstel hoeft niet vandaag af te zijn.

4. Kan herstel zonder pijn? Nee, verandering doet pijn. Maar die pijn is tijdelijk en betekenisvol.

5. Wat als mijn omgeving niet begrijpt dat ik me eerst slechter voel? Leg uit dat herstel niet lineair is. Je mag ook aangeven dat je niet altijd uitleg wilt geven – grenzen stellen is óók herstel.

6. Is het normaal dat ik mijn eetstoornis soms mis? Ja. Het loslaten van iets dat jarenlang je houvast was, gaat gepaard met rouw. Dat gevoel mag er zijn, zonder dat je eraan toegeeft.

Moeilijk is niet gelijk aan falen

Herstel voelt soms alsof je in de modder vastzit. Zwaar, pijnlijk, uitzichtloos. Maar weet dit: die modder betekent dat je in beweging bent. Je bent aan het graven naar vrijheid.

Dat het soms slechter voelt, betekent niet dat je faalt. Het betekent dat je groeit. Dat je je oude patronen loslaat en nieuwe wegen zoekt. Dat je jezelf langzaam terugvindt.

Moeilijk is niet het einde – moeilijk is een teken van leven.

Blijf lopen, stap voor stap. Jij bent niet alleen. En jij bent het waard.